مشارکت مردم، نهادهای اجتماعی، خیرین، خانواده‌ها و نیروهای داوطلب می‌تواند نقش بسیار مؤثری در رفع مشکلات نظام آموزشی ایفا کند. در ادامه، راهکارهایی مشخص برای بهره‌گیری از ظرفیت بسیج مردمی ارائه می‌دهم:
نقش بسیج مردمی در حل مشکلات آموزش و پرورش
1. کمک به رفع کمبود فضا و تجهیزات آموزشی
جذب خیرین و داوطلبان برای ساخت، تجهیز و بازسازی مدارس در مناطق محروم.
تهیه و توزیع لوازم‌التحریر، تبلت، کتاب و پوشاک برای دانش‌آموزان نیازمند.
2. تقویت آموزش‌های مکمل و مهارت‌آموزی
حضور داوطلبان متخصص (معلمان بازنشسته، دانشگاهیان، کارآفرینان) برای آموزش رایگان مهارت‌های کاربردی، سواد مالی، زبان، فناوری و مشاوره تحصیلی.
برگزاری کلاس‌های جبرانی، کارگاه‌های خلاقیت و دوره‌های آموزشی ویژه دانش‌آموزان محروم یا افت‌تحصیلی.
3. مشارکت در مشاوره روانی و تربیتی
استفاده از روان‌شناسان و مشاوران داوطلب برای حمایت عاطفی و روانی دانش‌آموزان (ویژه بحران‌های خانوادگی یا آسیب‌دیدگان اجتماعی).
اجرای طرح‌هایی مانند «همیار مشاور»، «همیار معلم» یا «یار مهربان» برای پیگیری وضعیت تحصیلی و اخلاقی دانش‌آموزان.
4. توسعه عدالت آموزشی
تشکیل گروه‌های مردمی برای شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل و کمک به بازگشت آن‌ها به مدرسه.
حمایت از دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه (جسمی، ذهنی، اقتصادی) با کمک داوطلبان و نهادهای مردم‌نهاد.
5. کمک به دیجیتال‌سازی آموزش
راه‌اندازی پویش‌های مردمی برای تأمین امکانات نیمه رایگان،ازطریق مساجد و مراکزفرهنگی برای دانش‌آموزان مناطق محروم.
استفاده از داوطلبان مسئول ودلسوز در تولید محتوای آموزشی دیجیتال، ضبط فیلم‌های آموزشی و توسعه سامانه‌های بومی آموزش مجازی.
6. ایجاد فرهنگ مسئولیت‌پذیری اجتماعی
تقویت روحیه مشارکت در دانش‌آموزان از طریق پروژه‌های خدمت‌رسانی اجتماعی، اردوهای بسیج جهادی دانش‌آموزی و آموزش یاوران معروف و فعال.
ایجاد شوراهای محلی یا منطقه‌ای برای حمایت از مدارس توسط خانواده‌ها، اصناف، بازاریان و گروه‌های مؤمن محلی.
7. پشتیبانی فرهنگی و انگیزشی از معلمان
قدردانی و تجلیل از معلمان فعال و پرتلاش با کمک نهادهای مردمی.
کمک به رفع مشکلات معیشتی و حمایت اجتماعی از معلمان کم‌درآمد در مناطق محروم.
بسیج مردمی، با رویکردی مشارکتی و داوطلبانه، می‌تواند خلأهایی که بودجه و ساختار رسمی قادر به پر کردن آن‌ها نیست را پوشش دهد. این مشارکت اگر به‌درستی سازمان‌دهی شود، نه تنها باعث حل مشکلات آموزشی خواهد شد، بلکه حس همبستگی، عدالت اجتماعی و امید به آینده را دریک جامعه ارزشی ودینی را تقویت می‌کند.
نکته‌ای بسیار کلیدی وبسیار مهم و الهام‌بخش طرح بسیج مردمی درامرآموزش و پرورش است.
ما متأسفانه نقش بسیج مردم را در حل مشکلات آموزش و پرورش نادیده می گیریم و شاید روی خودخواهی فقط می‌خواهیم ازطریق ارگان های رسمی مشکلات را خودمان به تنهایی حل کنیم وتابحال هم نتوانسته ایم!
همان‌طور که در طول تاریخ انقلاب اسلامی ایران، مردم همواره در صحنه‌های سرنوشت‌ساز حضور داشته‌اند—از جمله در دوران دفاع مقدس که با مشارکت، ایثار و همبستگی مردمی، کشور از یک بحران بزرگ عبور کرد—امروز نیز در عرصه آموزش و پرورش، می‌توان با بهره‌گیری از همان روحیه ارزشی و مشارکتی، بسیاری از مشکلات این حوزه را برطرف کرد.
تجربه نشان داده است که هرگاه مردم وارد میدان شده‌اند، وآنها به حساب آوردیم،خیلی از گره‌های بزرگی از مشکلات کشور باز شده است.
بنابراین، مشارکت مردمی در آموزش و پرورش، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. اگر دغدغه آموزش آینده‌سازان کشور را تنها بر دوش دولت بگذاریم، بسیاری از ظرفیت‌های مردمی مغفول وبلا استفاده می‌ماند.
با سامان‌دهی صحیح، فرهنگ‌سازی مناسب، و ایجاد بستر مشارکت واقعی، می‌توان از حضور بسیج مردمی، خیرین، خانواده‌ها، متخصصان داوطلب و نهادهای اجتماعی برای کمک به مدرسه‌سازی، آموزش مهارت‌ها، کاهش نابرابری‌های آموزشی، مشاوره دانش‌آموزان و ارتقاء کیفیت نظام تعلیم و تربیت بهره‌برداری کرد.
امروز آموزش و پرورش بیش از همیشه نیازمند حضور مردم است؛ همان‌گونه که در جنگ، حضور مردم پیروزی آفرید، در آموزش نیز حضور مردم، شکوفایی و تحولات ارزشی را به همراه خواهند آورد.
در ادامه، بااین فرصت کم یک راهکار اجرایی کلی به همراه طرح پویش مردمی برای مشارکت در حل مشکلات آموزش و پرورش آماده کرده‌ام که می‌تواند در قالب یک برنامه عملیاتی به کار گرفته شود:
عنوان طرح: “همه برای آموزش ارزشی یا نهادینه سازی ارزش های آموزشی” – پویش مردمی حمایت از نظام تعلیم و تربیت
هدف کلی:
جذب مشارکت عمومی برای کمک به رفع مشکلات نظام آموزشی کشور به‌ویژه در مناطق مختلف و یا کم‌برخوردار، از طریق بسیج داوطلبان، افراد مؤمن و علاقمند ،خیرین، خانواده‌ها و نهادهای مردمی ومساجد.
راهکارهای اجرایی پویش مردمی “همه برای آموزش ارزشی”
۱. شناسایی نیازها و اولویت‌ها:
تشکیل گروه تحقیق میدانی (با همکاری آموزش و پرورش، شوراهای محلی و معتمدین)
ابتدا شناسایی مدارس داوطلب و دانش‌آموزان نیازمند (از نظر فضا، امکانات، مشاوره و آموزش)
۲. تشکیل ستاد مردمی پویش در سطح محلی:
با حضور نمایندگان:
مدیران مدارس
اولیای دانش‌آموزان
روحانیون و معتمدین محلی
معلمان بازنشسته
خیرین و فعالان فرهنگی
۳. حوزه‌های اقدام مردمی:
الف. زیرساخت و امکانات:
جذب افراد علاقمند مؤمن ،خیر برای ساخت و بازسازی فضاهای آموزشی، حتی مشارکت در آموزش و نحوه تربیت و پرورش.
تهیه میز و صندلی، تجهیزات گرمایشی، کتب و لوازم‌التحریر
ب. آموزش و مهارت‌آموزی:
برگزاری هیئات مذهبی، کلاس‌های جبرانی و تقویتی رایگان توسط داوطلبان دراموزشگاهها ومساجدازطریق (معلمان بازنشسته، دانشجویان، متخصصان)
آموزش مهارت‌های زندگی، سواد رسانه‌ای، زبان خارجی و کارآفرینی مولد و تولیدی.
ج. حمایت عاطفی و روانی:
مشاوره رایگان برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها توسط روان‌شناسان داوطلب مؤمن ارزشمند.
برنامه‌های فرهنگی و تربیتی برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان
د. آموزش دیجیتال:
راه‌اندازی کمپین جمع‌آوری گوشی، تبلت، مودم و اینترنت رایگان و عمومی در مراکز فرهنگی ومساجد.
آموزش مهارت‌های پایه رایانه برای دانش‌آموزان و معلمان
۴. روش‌های جذب مشارکت:
تبلیغات محلی (بنر، تراکت، بروشور، مساجد، مدارس)
فعالیت در فضای مجازی وتشکیل گروه های مؤمنانه برای حل مشکلات جوان ها ازطریق ( بله، ایتا، واتساپ محلی)
ثبت‌نام داوطلبان از طریق سامانه آنلاین یا فرم‌های دستی
هماهنگی با نهادهای فرهنگی، بسیج، مساجد و شهرداری‌ها
۵. شاخص‌های موفقیت پویش:
تعداد دانش‌آموزان تحت حمایت و تشکیل اردو های جهادی…
تعداد کلاس‌های رایگان برگزارشده
گزارش بازخورد از مدیران و خانواده‌ها
رشد تحصیلی و اخلاقی و ارزشی دانش‌آموزان
۶. دوره اجرا:
فاز اول: سه‌ماهه پایلوت در یک منطقه محروم
فاز دوم: توسعه منطقه‌ای و استانی
فاز سوم: گسترش ملی
شعار پویش:
“همه این آموزش های ارزشی، وآموزش برای همه برای نهادینه سازی ارزش ها است”
بخشی ازاین روش ها با برنامه ریزی دقیق در مدرسه توحید قم اجرا و پیاده شده و قابل توسعه است.
